به صورت کلی مدیریت آموزش نوعی از مدیریت است که اساسا در مراکز آموزشی اجرا می‌شود. مدیریت در مفهوم عام و کلی، از دیدگاه‌های متفاوتی بیان شده است. به عبارتی دیگر مدیر هماهنگ‌کننده و کنترل‌کننده اصلی فعالیت‌های دسته‌جمعی در جهت رسیدن به اهداف مطلوب سازمان با حداکثر مقدار کارآیی است.
مدیریت آموزش چیست
در تعریف به صورت جامع، مدیریت هماهنگی منابع انسانی و همچنین مادی برای تحقق یافتن هدف‌های سازمانی می‌باشد. می‌توان بیان کرد مدیریت، فعالیتی است با نظم، در جهت احقاق اهدافی از پیش تعیین شده که از طریق ایجاد روابط مابین منابع موجود، انجام دادن کار و با مشارکت کردن افراد مختلف و شرکت فعال در تصمیم‌گیری انجام می‌پذیرد. به‌بیان‌دیگر، منظور اصلی مدیریت در هر سازمانی، هماهنگ کردن تلاش‌های افراد و استفاده از منابع دیگر برای تحقق هدف‌های سازمان است. در مؤسسات آموزشی و به طور کلی آموزش آنلاین این اهداف مرتبط با امور آموزش و پرورش و پیشبرد یادگیری اساسا وظیفه مدیریت آموزشی می‌باشد و امروزه از ابزارهای روزآمدی مانند نرم افزار آموزش مجازی LMS استفاده می‌کنند.
تاریخچه
دانشگاه میشیگان اولین دانشگاهی بود که در سال ۱۸۸۱ میلادی رشته مدیریت آموزشی در آن بنا نهاده شد. در این دانشگاه ویلیام هارولد پین دوره‌های مدیریت آموزشی را با هدف اصلی مدیران طراحی و اجرا کرد. نخستین دوره دکتری مدیریت آموزشی همچنین در سال ۱۹۰۵ میلادی، به واسطه دانشگاه کلمبیا برگزار شد و هشت نفر در این رشته به درجه دکتری مدیریت آموزشی نائل آمدند که دو نفر از آنها، جورج استرایر و الوود کابرلی، به ترتیب در دانشگاه کلمبیا و دانشگاه استنفورد مشغول به فعالیت شدند و در امر توسعه آموزش رشته مدیریت آموزشی، خدمات بسیار ارزشمندی ارائه نمودند.
تقسیم بندی سازمان ها
سازمان‌های آموزشی به صورت کلی دو دسته اساسی تقسیم می‌شوند: نخست سازمان‌های آموزشی صفی: این سازمان‌ها به شکل مستقیم به ارائه خدمات آموزشی و پرورشی می‌پردازند، مانند: مراکز آموزشی ضمن خدمت برای کارکنان، مراکز آموزش و کشاورزی، مراکز سوادآموزی، دبیرستانها، آموزشگاه‌ها و همچنین موسسات عالی آموزش. دوم سازمان‌های آموزشی ستادی: این سازمان‌ها با پشتیبانی گرفتن از طرف سازمان‌های آموزشی صفی، امکان ارائه خدمات آموزشی را ایجاد می‌کنند و بر فعالیت آنها نظارت دارند، همانند: وزارت علوم، وزارتخانه آموزش و پرورش، ادارات آموزش و پرورش، مراکز ستادی آموزش کارکنان، تحقیقات و فناوری، ادارات سواد آموزی و آموزش بزرگسالان و یا سازمان مرکزی دانشگاه.
فراگرد در سیستم آموزشی
تلقی مدیریت به‌عنوان اصطلاح فراگرد یا فرایند نسبتاً تازگی دارد. مفهوم اصلی فراگرد، بر شیوه منظم انجام دادن فعالیت‌ها و وظایف دلالت دارد و به‌توالی گام‌ها یا عناصری که به اهدافی خاص و معین منجر می‌شود، اشاره دارد. زیرا که همگی مدیران، بدون در نظر گرفتن قابلیت‌ها و یا مهارت‌های خاص خود، به فعالیت‌هایی منظم و پیوسته می‌پردازند تا به هدف‌های معین برسند. اولین مرتبه سقراط از مدیریت به‌عنوان فراگرد اجتماعی یاد کرد.
ضرورت مدیریت آموزشی
عصر امروز عصر مدیریت و رهبری می‌باشد و موفقیت اساسی سازمان‌ها و نهادها تا حد بسیار زیادی به اثربخشی و کارآیی مدیریت بستگی دارد. ساخت نظام آموزشی هر کشوری در دنیا دربرگیرندهٔ مجموعه‌ای گسترده از نیازهای اساسی سازمان‌های رسمی آن کشور می‌باشد و عملکرد اساسی نظام آموزش‌وپرورش که مدیران آموزشی متخصص به اداره آن می‌پردازند، نه‌تنها از لحاظ پیشرفت‌های چشمگیر اجتماعی و اقتصادی مهم است، بلکه از نظر تأثیر اساسی که بر انتظارات و تحرک شغلی دارد، از اهمیتی تعیین‌کننده برخوردار می‌باشد. همینطور آموزش‌وپرورش، بهترین ایزار در جهت ایجاد تغییر رفتارها ارزش‌ها به شمار می‌رود و باعث می‌شود که افراد، به نسبت استعداد و رغبتی که در اختیار دارند جهت انجام خدمت‌های اقتصادی و اجتماعی و کسب مشاغل و نتیجتا آسایش فردی مهیا شوند. ازاین جهت، از زمان شروع قرن اخیر، هیچ کشوری بدون توجه به توسعه در مؤسسات آموزشی و همچنین مدیران آموزشی مجرب و تحصیل‌کرده، مراحل حیاتی پیشرفت و توسعه را طی نکرده است.
اهداف سیستم های آموزشی
در هر جامعه‌ای پرورش یافتن نیروهای فرهیخته و همچنین با انطباق بر ارزشهای فرهنگی، اجتماعی، دینی و همچنین سیاسی جزء اهداف اساسی آموزش و پرورش می‌باشد. به جهت دستیابی به توانایی‌ها و اهداف مدیریت آموزشی از روش‌هایی متنوع یاری می‌گیرند. هدف اساسی آموزش و پرورش در هر جامعه این می‌باشد که هر فرد را کاملا برطبق الگوی ارزشهای فرهنگی، دینی، سیاسی و اجتماعی خود تربیت نموده و انسانی متناسب با شرایط اجتماع تحویل جامعه دهد. اهداف آموزش و پرورش به صورت کلی سه نقش مهم در زمینه مدیریت آموزشی ایفا می‌کنند. اولاً به فراگرد آموزش و پرورش جهت می‌دهند. ثانیاً انگیزه فعالیت و حرکت را به وجود می‌آورند. ثالثاً ملاک‌های ارزشیابی و کنترل فعالیت‌های آموزشی را ایجاد می‌نمایند.
سه گانه های سیستم های آموزشی
رابرت کاتز، مهارت‌های اساسی مورد احتیاج مدیران را به دسته‌های فنی، انسانی و ادراکی دسته‌بندی کرده است. به صورت کلی مهارت، به تمامی توانایی‌های قابل پرورش اشخاص که در ایفای وظایف و عملکرد او منعکس می‌شود، اشاره دارد. در واقع منظور از مهارت، توانایی به‌کار بردن مؤثر تجربهٔ و دانش شخصی است.
جهت شرکت در دوره آموزشی ابزار دقیق نوین پاسیان کلیک کنید
مهارت های فنی
مهارت فنی اصولا یعنی دانایی و توانایی در انجام دادن وظایفی خاص که لازمه اساسی آن ورزیدگی در کاربرد ابزار و فنون ویژه و همچنین شایستگی عملی در فعالیت ورفتار است. مهارت فنی از طریق کارورزی، تحصیل و تجربه حاصل می‌شود. مدیران، به صورت معمول این مهارتها را درطی دوره‌های کارآموزی فرامی‌گیرند. این مهارتها نظیر روش‌های برنامه‌ریزی، دانش، کنترل، بودجه‌بندی، حسابداری، کارگزینی، امور مالی و غیره هستند.
مهارت های انسانی
منظور از مهارت انسانی در واقع دارا بودن توانایی و قدرت کار کردن و تعامل با مردم در انجام کار به‌وسیلهٔ آنان می‌باشد. در این نوع از مهارت مدیران می‌توانند انگیزه‌های کارکنان را به نحو احسن دریابند و از نیازها و محرک‌های آنان در رهبری مؤثر بهره برداری کنند. مهارت انسانی به‌آسانی قابل دریافت نمی‌باشد و روش‌هایی مشخص ندارد ولی در عصر حاضر مردم‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی، زمینه دستیابی به این مهارتها را فراهم می‌نمایند.
مهارت های ادراکی
مهارت ادراکی به معنی توانایی درک پیچیدگی‌های تمامی سازمان و همچنین تصور کردن همگی اجزا و عنصرهای تشکیل‌دهنده فعالیت و کار سازمانی به شکل یک کل واحد در سیستم. به عبارتی دیگر، توانایی تشخیص و درک این مسئله که کارکردهای گوناگون سازمان کاملا به یکدیگر وابسته می‌باشند و تغییر دادن در هر کدام از بخش‌ها، قطعا دیگر بخش‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کارکردهای مدیریت آموزشی
فراگرد مدیریت را غالباً به کارکردها یا وظایف مدیریت تفکیک و تجزیه می‌کنند. منظور از کارکرد، فعالیتی مهم و اساسی است که در رسیدن به هدف، ضرورت اساسی دارد. هنری فایول، نخستین کسی که وظایف مدیریت را تقسیم کرده، بر این اعتقاد است که وظایف اساسی مدیریت عبارت‌اند از:
- برنامه‌ریزی: تعیین هدف، یافتن، طراحی و یا ساختن وسایل و راه‌هایی که رسیدن به هدف را ممکن می‌سازد و همینطور پیش‌بینی کارهایی که بایستی در آینده صورت گیرد.
- فرماندهی: هدایت و جهت‌دهی افراد در انجام دادن کارها
- کنترل کردن: رسیدگی به اینکه آیا تمامی عملیات و برنامه‌های انجام شده برطبق دستورات و مقررات صورت می‌گیرند یا خیر
- هماهنگی: به هم پیوستن و وحدت دادن به تمامی امکانات و منابع انسانی و مادی و همینطور فعالیت‌ها، که جهت رسیدن به هدف سازمان ضرورت بالایی دارد.
- سازمان‌دهی: تخصیص و ترکیب افراد، امکانات و منابع مابین واحدها و افراد مختلف سازمان و همینطور هماهنگی مابین آنها به‌جهت رسیدن به اهداف سازمان
رهبری آموزشی یا مدیریت آموزشی
از نظر مدیریتی، بهترین نوع مدیریت آموزشی، آن نوع از مدیریتی می‌باشد که همراه با رهبری باشد. به عبارتی دیگر، هتر، مدیر موفق به کسی اتلاق می‌گردد که علاوه بر پشتوانه‌ی قانونی و رسمی از حمایت اشخاص نیز برخوردار باشد. همیشه در پاسخ به سوالاتی همانند “آموزش مدیریت چیست” یا “تعریف آموزش مدیریت چیست” به این نکته مهم اشاره می‌شود که رهبری و مدیریت در سیستم آموزشی، لازم و ملزوم یکدیگر می‌باشند و نادیده گرفتن هر کدام مقدار کارآمدی فرد مسئول را کم می‌کند.
مدیر آموزشی چه ویژگی هایی باید داشته باشد
مدیر خوب، شخصی است که با استفاده صحیح، عقلایی و منطقی از منابع انسانی و مادی، سازمان را در جهت نیل به اهددف خود که برآورنده یکی از نیازهای جامعه است، هدایت و رهبری کند
پس مدیران آموزش‌وپرورش علاوه بر آگاهی کامل از علم آموزش مدیریت، اصول و تئوری‌های آن باید شرایط و ویژگی‌هایی را دارا باشند که برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- از فلسفه، هدف‌ها، ارزش‌ها و مقاصد کلی آموزشی مطلع باشد.
- به کار خود به‌عنوان مدیر آموزشی، نگرشی علمی و داشته باشد.
- درزمینهٔ آموزش مدیریت، دارای مهارت‌های فنی، ادراکی و انسانی باشد.
- نظام آموزشی کشور خود را به نحو احسن بشناسد و از تحولات و سوابق تاریخی آن آگاه باشد.
- درزمینهٔ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانش کافی داشته و قادر باشد معلمان را راهنمایی نماید.
دوره آموزشی صفر تا صد مدیریت پروژه آمورشگاه فنی عالی آزاد نوین پارسیان
ضرورت و اهمیت سیستم های آموزشی
اکنون، عصر آموزش مدیریت و رهبری است و موفقیت نمادها و سازمان‌ها تا حد زیادی به کارایی و اثربخشی مدیریت بستگی دارد. با توجه به ضرورت و اهمیت مدیریت سبب پیدایش گرایش‌ها و انواع مختلف مدیریت شده است. اگرچه مدیریت‌های مختلف در اصول یکسان هستند، ولی از جنبه‌های فنی و عملی تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. با آنکه همه مدیریت‌ها در نقش خود و در جای خود مهم، حیاتی و پرارزش هستند، اگر مدیریت آموزشی را با انواعی دیگر از نوع‌های مختلف مدیریت مورد مقایسه قرار دهیم متوجه می‌شویم که هیچ کدام از آنها به اندازه مدیریت آموزشی از اهمیت برخوردار نیست.
ترقی هر جامعه‌ای درگرو نوع و چگونگی انجام وظایفی است که در مدارس انجام می‌گیرد. اثر مدیریت به‌عنوان رهبر آموزشی در مدارس را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر، به‌عنوان مثال دبستانی ۵۰۰ دانش‌آموز داشته باشد و مدیر آن مرکز باید کارهای زیر را انجام دهد:
- ایجاد انگیزه در شاگردان و معلمین
- ایجاد نظم در مدرسه
- رعایت آزادی و حقوق افراد
- ایجاد روحیه لازم در جهت ادامه دادن همکاری ها در امور تعلیم و تربیت
- بکارگیری از روش‌های درست و پیشرفته‌ی تصمیم‌گیری، تشویق و تنبیه، برنامه‌ریزی، ارزشیابی، نظارت و کنترل، و پاداش و غیره
شاید بتوان با اطمینان بسیار بالا پیش‌بینی کرد که تقریباً عده بسیار زیاد و عمده ای از این افراد در آینده جذب شغل‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌ها روی‌هم‌رفته با اهمیت بالا و با اثر چشمگیر خواهند داشت، مقدور نیست.
رسالت و ماهیت مدیریت آموزشی
اساسا مدیریت یعنی: کار کردن و فعالیت با مردم، میان مردم، برای مردم و خدمت به آنها و به خاطر خدا عضویت داشتن همراهی و هماهنگی داشتن خادم مردم بودن و همچنین هدف الهی داشتن. منظور از تعریف فوق الذکر این است که هیچ یک از نهادهای اجتماعی بدون در نظر گرفتن انسان‌ها یا مردم و نیازهای آنها و بدون آنکه نظام متعلق به آنها باشد، تأسیس نمی‌گردد، بنابراین نهاد یا سیستم که در جهت انجام خدمت به انسان ها و مردم نباشد وجودش تحت بررسی و موردسؤال خواهد بود، در نتیجه مدیر بایستی با افرادی که در خارج یا داخل مدرسه هستند همراه و همچنین همگام باشد. مدیر در میان مردم و مابین آنان زندگی می‌کند و در جمع افراد سازمان عضویت دارد. در اینجا منظور از عضویت این است که او یک از اعضای گروه اجتماعی می‌باشد و سایر افراد، او را جزئی از خود و یکی از اعضاء به حساب می‌آورند.
چهره های شناخته شده و اندیشمندان این حوزه
- اسپنسر مکسی: مکسی از دیدگاه فلسفه زیبایی‌شناسی، به انتقاد های ظریف زیبایی شناسانه در زمینه های رهبری آموزشی پرداخته است. زیبایی شناسی به صورت کلی به احساس معنی ایجاد شده از ادراک و روابط حسی انسان مرتبط است. در این دیدگاه، موضوعاتی از جمله اینکه چگونه ایده‌ها و ایده‌آل‌ها ایجاد، طراحی، بیان و منتقل می‌گردند و تا حتی بر روابط بین افزاد اثر گذارده و محیط سازمانی، آنها را با قدرتی قابل توجه تقویت می‌کند و یا اینکه در سازمان چگونه مرزها و محدوده‌های اخلاقی ایجاد و همچنین گسترش می‌یابد تبیین می‌گردد. نظریات مکسی به واسط ریچارد و بیتسیوجین سمیر، توسعه و گسترش یافته‌است.
- ادوارد سالیس: سالیس از جمله دانشمندان معاصر در زمینه مدیریت آموزش است که تحقیقات و نظریات مهم او عمدتا بر زمینه مدیریت کیفیت در سازمان‌های آموزشی متمرکز است. سالیس تلاش نموده است بر اساس و پایه ویژگی‌های محیط‌های آموزشی، تفسیری نوین از TQM ارائه نماید
- ژوزف مورفی: مورفی از دانشمندان معاصر مدیریت آموزشی است او ضمن بررسی مبانی علمی مدیریت آموزشی، از دیدگاه پست مدرنیسم، مدیریت آموزشی را مورد بررسی قرارداده‌است.
- بیلی بلر: خانم بلر، در مورد نظریه آشوب (Chaos) در مدیریت آموزشی به تحقیق پرداخته‌است، او معتقد است نظریه آشوب می‌تواند بسیاری از پدیده‌های مبهم و نامنظم در سازمان‌های آموزشی را تبیین کند.
- ویلیام هارولد پین
- جان فرانکلین بابیت
